شاخص توسعه انسانی (HDI)چیست؟
شاخص توسعه انسانی (HDI) چیست؟
این شاخص آماری است که از سال 1990 توسط سازمان ملل متحد برای اندازه‌گیری سطوح توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورهای مختلف تهیه و تدوین شده است. از چهار حوزه اصلی مورد علاقه تشکیل شده است: میانگین سالهای تحصیل، سالهای مورد انتظار تحصیل، امید به زندگی در بدو تولد، و درآمد ناخالص ملی (GNI) سرانه. این شاخص ابزاری است برای پیگیری تغییرات سطوح توسعه در طول زمان و مقایسه سطوح توسعه یافتگی کشورهای مختلف.
آشنایی با شاخص توسعه انسانی (HDI)
HDI برای تأکید بر افراد – یا به‌طور دقیق‌تر، بر فرصت‌های آنها برای تحقق کار و زندگی رضایت‌بخش شکل گرفت. ارزیابی پتانسیل یک کشور برای توسعه انسانی فردی، علاوه بر در نظر گرفتن آمار استاندارد رشد اقتصادی، مانند تولید ناخالص داخلی (GDP)، معیار تکمیلی برای ارزیابی سطح توسعه یک کشور را فراهم می‌کند.
این شاخص همچنین می‌تواند برای بررسی انتخاب‌های مختلف سیاستی کشورها استفاده شود. برای مثال، اگر دو کشور دارای سرانه تولید ناخالص داخلی تقریباً یکسانی باشند، HDI می‌تواند به ارزیابی اینکه چرا آنها نتایج توسعه انسانی بسیار متفاوتی را تولید می‌کنند کمک کند. طرفداران HDI امیدوارند که بتوان از آن برای برانگیختن چنین بحث های سیاست عمومی سازنده استفاده کرد.
HDI چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
این شاخص یک اندازه‌گیری خلاصه از سطوح پیشرفت اساسی در توسعه انسانی است. HDI محاسبه شده یک کشور میانگین شاخص‌های هر یک از جنبه‌های زندگی است که مورد بررسی قرار می‌گیرد. این جنبه‌ها عبارتند از: دانش و درک، زندگی طولانی و سالم و استاندارد زندگی قابل قبول. هر یک از مولفه‌ها در مقیاس بین 0 و 1 نرمال می‌شوند و سپس میانگین هندسی سه مولفه محاسبه می‌شود.
معیار سلامتی
جنبه سلامت HDI با امید به زندگی، همانطور که در زمان تولد، در هر کشور محاسبه می‌شود، اندازه‌گیری می‌شود. همچنین به گونه‌ای نرمال می‌شود که این مؤلفه برابر با 0 در هنگام امید به زندگی 20 و برابر با 1 در هنگام امید به زندگی 85 باشد.
معیار تحصیلات
تحصیلات در دو سطح اندازه‌گیری می‌شود: میانگین سالهای تحصیل برای ساکنان یک کشور، و سالهای مورد انتظار مدرسه که یک کودک در سن متوسط شروع به مدرسه دارد. اینها هر کدام به طور جداگانه نرمال می‌شوند. به طوری که هر دو میانگین 15 سال تحصیلی و 18 سال تحصیلی مورد انتظار برابر با 1 است و میانگین ساده‌ای از این دو محاسبه می‌شود.
معیار اقتصادی
معیار اقتصادی انتخاب شده برای نشان دادن استاندارد زندگی، GNI سرانه بر اساس برابری قدرت خرید (PPP) است. یک معیار رایج که برای منعکس کردن درآمد متوسط استفاده می شود. استاندارد زندگی به گونه‌ای عادی شده است که وقتی سرانه تولید ناخالص داخلی 75000 دلار است برابر با 1 و زمانی که سرانه تولید ناخالص داخلی 100 دلار است برابر با 0 است.
امتیاز نهایی
امتیاز نهایی HDI برای هر کشور به عنوان میانگین هندسی سه مؤلفه با در نظر گرفتن ریشه مکعب حاصل ضرب نمرات مؤلفه‌های نرمال شده محاسبه می‌شود.
محدودیت‌های HDI
انتقاداتی به HDI وجود دارد. این یک ارزیابی ساده و مسلماً محدود از توسعه انسانی است. HDI به طور خاص عوامل کیفیت زندگی، مانند جنبش‌های توانمندسازی یا احساس امنیت کلی را منعکس نمی‌کند. با توجه به این حقایق، دفتر گزارش توسعه انسانی سازمان ملل (HDRO) شاخص‌های ترکیبی دیگری را برای ارزیابی سایر جنبه‌های زندگی، از جمله مسائل نابرابری مانند نابرابری جنسیتی یا نابرابری نژادی، ارائه می‌دهد.
1
بررسی و ارزیابی HDI یک کشور به بهترین وجه در هماهنگی با بررسی این عوامل و عوامل دیگر مانند نرخ رشد اقتصادی کشور، گسترش فرصت‌های شغلی و موفقیت ابتکارات انجام شده برای بهبود کیفیت کلی زندگی در یک کشور انجام می‌شود.
2
بسیاری از اقتصاددانان می گویند HDI اساساً در نتیجه همبستگی‌های بالا بین HDI، اجزای آن و معیارهای ساده‌تر درآمد سرانه، زائد است. GNI سرانه (یا حتی تولید ناخالص داخلی سرانه) همبستگی بسیار زیادی با HDI کلی و دو جزء دیگر در هر دو ارزش و رتبه بندی دارد. آنها می‌گویند که با توجه به این همبستگی‌های قوی و ثابت، مقایسه GNI سرانه در سراسر کشورها ساده‌تر و واضح‌تر از صرف زمان و منابع برای جمع آوری داده‌ها برای اجزای اضافی است که اطلاعات اضافی کمی برای شاخص کلی ارائه می‌دهند یا اصلاً اطلاعات اضافی ندارند.
3
در واقع، یک اصل اساسی در طراحی شاخص ترکیبی این است که چندین مؤلفه اضافی را در بر نگیرد که به نحوی قوی با هم مرتبط هستند که نشان دهد ممکن است همان پدیده اساسی را منعکس کنند. این برای جلوگیری از شمارش مضاعف ناکارآمد و جلوگیری از معرفی منابع اضافی خطاهای احتمالی در داده‌ها است.
4
در مورد HDI، گنجاندن مولفه‌ها مشکل‌ساز است. زیرا به راحتی قابل قبول است که میانگین درآمد بالاتر مستقیماً به سرمایه‌گذاری بیشتر در آموزش رسمی و سلامت و طول عمر بهتر منجر شود. علاوه بر این، تعاریف و اندازه‌گیری سالهای تحصیل و امید به زندگی می‌تواند از کشوری به کشور دیگر بسیار متفاوت باشد.
شاخص‌های مورد استفاده در شاخص توسعه انسانی (HDI) کدامند؟
شاخص توسعه انسانی (HDI) توسعه اجتماعی و اقتصادی هر کشور را با تمرکز بر چهار عامل زیر اندازه گیری می‌کند. این چهار عامل عبارتند از: میانگین سالهای تحصیل، سالهای مورد انتظار تحصیل، امید به زندگی در بدو تولد و درآمد ناخالص ملی (GNI) سرانه.
آیا HDI بالا خوب است یا بد؟
هر چه HDI بالاتر باشد بهتر است. HDI بالا اساساً به این معنی است که کشور مورد نظر دارای استاندارد زندگی عمومی بالا، با مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و پرورش و فرصت‌های کسب درآمد مناسب است.
نکته پایانی
شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد (HDI) به دنبال تعیین کمیت سطح رفاه یک کشور بر اساس عوامل اقتصادی و غیراقتصادی است. عوامل غیراقتصادی عبارتند از امید به زندگی و پیشرفت تحصیلی. عوامل اقتصادی با درآمد ناخالص ملی (GNI) سرانه اندازه گیری می‌شود. در حالی که سازمان ملل استدلال می‌کند که HDI درک ما از رفاه نسبی را در سراسر جهان بهبود می‌بخشد، اقتصاددانان از این شاخص انتقاد کرده اند که این شاخص بسیار ساده و در روش شناسی آن ناقص است. S
پیشنهاداتی برای مطالعه بیشتر:
چگونه فرهنگ سازمانی را ارتقا دهیم؟