توانمندی استراتژیک به مجموعهای از مهارتها، منابع و قابلیتهای سازمانی گفته میشود که امکان خلق و حفظ مزیت رقابتی پایدار را فراهم میکند. این توانمندی فراتر از منابع عادی یا فعالیتهای روزمره است و در واقع نقطه تمایز اصلی یک سازمان موفق از سایر رقبا به شمار میرود. سازمانهایی که توانمندی استراتژیک بالایی دارند، قادرند تغییرات محیطی را بهتر رصد کنند، سریعتر واکنش نشان دهند و فرصتهای جدید را به شکلی مؤثرتر به نتایج ملموس تبدیل نمایند. ابعاد توانمندی استراتژیک شامل نوآوری، انعطافپذیری، سرمایه انسانی توانمند، دانش سازمانی، زیرساختهای فناورانه و فرهنگ سازمانی یادگیرنده است. تمرکز بر این عناصر، به سازمان کمک میکند تا نه تنها در برابر تهدیدها مقاوم باشد بلکه در شرایط پیچیده و پررقابت امروزی، مسیر رشد و توسعه پایدار خود را نیز تضمین کند. در نهایت، توانمندی استراتژیک را میتوان بهمنزله ستون فقرات مدیریت اثربخش دانست؛ چرا که بدون آن، حتی بهترین استراتژیها نیز در مرحله اجرا با شکست روبهرو خواهند شد. بنابراین سازمانها برای بقا و شکوفایی در آینده، باید به شکل مستمر بر ارتقای این توانمندیها سرمایهگذاری کنند.
توانمندی استراتژیک (Strategic) در یک نگاه
نیروهای با توانمندی استراتژیک به طور ذاتی ذهن منظمی دارند و بهترین شیوهها و روشها را برای رسیدن به اهداف انتخاب میکنند. حتی در انتخاب مسیرهای جایگزین هم توانایی ویژهای دارند. اگر چشمانداز آتی توسط نیروهای با توانمندی آیندهنگر مشخص شده باشد، این نیروها با چینش اهداف بلندمدت، میانمدت و کوتاهمدت قادرند تا بهترین مسیر را بچینند.
توضیح تفصیلی توانمندی استراتژیک (Strategic)
هر کاری راه خودش را دارد
با اینکه برای رسیدن به هر هدفی میتوان راههای مختلفی را انتخاب کرد. اما نیروهای با توانمندی استراتژیک قادرند تا بهترین راهها یا بهترین راه را پیدا کنند. در نتیجه سازمان یا تیم کاری از انجام صرف انرژی، زمان و هزینه در مسیرهای اشتباهی در امان میماند. زودتر به موفقیت میرسد و امکان شکست در پروژه کاهش مییابد.
تفکری روشن و ساختاریافته
نیروهای استراتژیک تفکری دقیق و ساختاریافته دارند که به روشنسازی موقعیت کمک بسیاری میکند. این ویژگی میان نیروهای با توانمندی استراتژیک و نیروهای با توانمندی تحلیلگر مشترک است. وجود تفکری روشن باعث ارزیابی بهتر شرایط و انتخاب بهترین مسیر کمک ویژهای میکند.
دیدن پایان مسیرها قبل از شروع کار
پیشبینی مشکلات احتمالی و موانع پیشرو از اصلیترین خصوصیات توانمندی استراتژیک است. نیروهای با توانمندی استراتژیک با قدرت پیشبینی فرایندها و ارزیابی قدمهای بعدی تیم و واکنشهای احتمالی رقبا، سعی میکنند تا مسیرهای کور و انحرافی را تشخیص داده و از ورود به این مسیرها اجتناب کنند.
آوردن پای رویا بر روی زمین بازی
معمولاً بسیاری از ایدهها، چشماندازها و اهداف بلندمدت بسیار بلندپروازانه و به دور از واقعیت است. این مسئله موجب شده است تا بسیاری از تیمهای استارتآپی و سازمانهای تازه تأسیس خصوصی که بودجه محدودی دارند، مسیرهای بسیار طولانی و بزرگی را انتخاب کرده و منابع کافی برای رسیدن به اهدافشان را نداشته باشند. آمار بیش از 85 درصد از پروژههای کاری شکستخورده نیز نشاندهنده استراتژیهای اشتباه تیمهای سازمانی است. درحالیکه نیرویی با توانمندی استراتژیک قدرتمند میتواند از چنین تلهی فراگیری جلوگیری کند.
توانمندی ضروری برای شروع پروژه
توانمندی استراتژیک میتواند از بسیاری فعالیتهای بیهوده و سرخوردگی و نهایتاً ناامیدیهای آتی جلوگیری کند. اگر این توانمندی به کلی در اعضای تیم مؤسس نباشد، انتخاب بهترین گزینه برای رسیدن به اهداف مانند قماری میشود که به شانس اعضای تیم وابسته بوده و در اکثر مواقع با شکست روبرو خواهد شد. پس برای قمار نکردن بر سر سرمایه، انرژی و از همه مهمتر عمر خودمان و سازمان بهتر است که در ابتدای پروژه نیروهای با توانمندی استراتژیک وجود داشته باشد.
نیاز به زمان برای مشاوره دادن
بطور کلی نیروهای با توانمندی استراتژیک نیاز به زمان برای فکر کردن، تصمیمگرفتن و حتی فعالیت کاری دارند. شاید این زمان کمی طولانی شود و فکر کنید که بدون هیچگونه فعالیت مفیدی در حال حقوق دادن به این نیروها هستید، اما در نهایت از زمان دادن به نیروهای با توانمندی استراتژیک شکوفا شده پشیمان نخواهید شد. خصوصاً اگر توانمندی استراتژیک با توانمندی مسئولیتپذیر همراه باشد. این خصوصیت میان توانمندیهای استراتژیک، ایدهپرداز و تحلیلگر مشترک است.
ترکیب با توانمندی محتاط
وجود توانمندی محتاط در کنار استراتژیک در یک نیرو باعث دقت بسیار بیشتری در ارزیابی موانع و خطرهای پیش رو میشود. با اینکه توانمندی استراتژیک جزو توانمندیهای حوزه تفکر استراتژیک بوده و توانمندی محتاط از توانمندیهای حوزه اجرایی است، اما ترکیب این دو توانمندی انتخاب مسیر امن و برداشتن گامهایی مطمئن را دو چندان میکند. فقط باید مراقب بود که ترکیب این دو توانمندی باعث تأخیر زیاد و احتیاط بیش از حد در تصمیمگیری نشود.
ترکیب با توانمندی ایدهپرداز
وجود هر دو توانمندی ایدهپرداز (Ideation) و استراتژیک در یک نیرو باعث انتخاب مسیرهایی خلاقانه و نوآورانه و البته دقیق و مناسب میشود. چنین نیرویی شاید مسیری خلاقانه برای گرفتن بودجه مورد نیاز پروژه در ذهن داشته باشد که تابحال کسی به آن توجه نکرده است.
یکی از اصلیترین توانمندیها رهبری
بر اساس نظر دونالد کلیفتون، یک رهبر توانمند و موفق حتما باید توانمندی استراتژیک را داشته باشد. وجود چنین توانمندی باعث ارزیابی سریع و شناخت عواقب و نتایج فعالیتها و مسیرها میشود. همچنین توانمندی استراتژیک از بلندپروازی زیاد هم جلوگیری میکند.
نقاط کور توانمندی استراتژیک (Strategic)
منفینگری احتمالی
یکی از ویژگیهای مشترک سه توانمندی محتاط، استراتژیک و تحلیلگر، وجود منفیگرایی احتمالی است. ارزیابی دقیق موانع، مشکلات و خطرهای پیش رو باعث ایجاد نگاهی منفیگرایانه شده که در نتیجه آن نیروهای با این سه توانمندی، در مواقعی ناامیدکننده و به همراه انرژی منفی خواهند بود. در صورت وجود چنین شرایطی حتماً به این نیروها تذکر دهید که بیان دیدگاهها و افکارشان باعث ایجاد جوی ناامیدانه در تیم نشود.
به تأخیر افتادن پروژهها
یکی از آفات غرق شدن در توانمندیهای حوزه تفکر استراتژیک و خصوصاً توانمندی دو توانمندی استراتژیک و تحلیلگر، مقدمهچینیهای تئوریک بسیار زیاد و ایجاد تأخیر فراوان در شروع پروژهها است. وجود توانمندی محتاط نیز دوباره باعث تقویت این مسئله میشود. برای جلوگیری از به تعویق افتادن تصمیمات، پیشنهاد میشود که از نیروهای با توانمندی عملگرا از توانمندیهای حوزه تأثیرگذار استفاده شود. این نیروها به خوبی قادرند از نفوذ خود در راستای پیشبرد پروژهها استفاده کنند.
بیتوجهی به نظرات دیگران
نیروهای با توانمندی استراتژیک و تحلیلگر به شکل ذاتی مدل فکر کردن خاصی دارند، این مدل تفکر میتواند منجر به نگاه کوچکانگارانهای نسبت به نظرات همکاران شود. در صورت دیدن چنین نگاهی درمورد نیروهای تحلیلگر یا استراتژیک، از اهمیت همدلی با همکاران برایشان بگویید زیرا در غیر این صورت پیامدهای بلندمدت نامطلوبی برای سازمانها داشته باشد.
نمونهای از توانمندی استراتژیک (Strategic)
«لیام ک.» مدیر منابع انسانی: « به نظر میرسد که من همیشه پیامدهای اتفاقات مختلف را زودتر از بقیه میبینم. همواره مجبورم نیروهای اتاق فکر شرکت را توجیه کنم تا درمورد هدفگذاریهای سال بعد صحبت کنیم. همچنین به نیروهای خود میآموزم تا سعی کنند نگاه خود را بالاتر برده، استراتژیهای مختلف را با دیدگاهی کلیتر مورد بررسی قرار داده و به مسیرهای دوردست توجه کنند؛ در این صورت، سال آینده در این زمان به مشکلات مشابهی برخورد نخواهیم کرد. این مسئله به نظر من بسیار واضح است اما بعضی از افراد فقط روی اعداد و ارقام این ماه تمرکز داشته و تمام مسائل را با همان دادهها ارزیابی میکنند.
تطبیق نظریه کلیفتون با پنج عامل بزرگ شخصیتی در تست نئو و نیازهای اساسی گلاسر
بر اساس نظریه پنج عامل بزرگ شخصیتی در تست شخصیتشناسی نئو، نیروهای با توانمندی استراتژیک نمرات بالایی در زیرمقیاس ایدهها از مقیاس گشودگی به تجربه و زیرمقیاس محتاط در تصمیمگیری از مقیاس وجدان کاری کسب میکنند. توانمندی استراتژیک همبستگی مثبتی با نیاز به بقا دارد. معمولاً نیروهای با توانمندی استراتژیک قادرند تا برای پیشرفت در زندگی بهترین شیوه ممکن را انتخاب کنند.
سخن آخر
بر طبق تجربه، ضعف توانمندی استراتژیک در اتاق فکر سازمانها و تیمهای کاری یکی از بزرگترین معضلات و نقاط ضعف شرکتهای ایرانی است. همانطور که در یکی از مشاورههای تیمی کلیفتون، با تیمی مواجه شدم که از متخصصان دانشگاه شریف بوده و با سرمایهگذاری خوبی شروع به کار کرده بودند. اما با اینکه تیم مورد نظر توانمندیهای اجرایی بسیار نابی داشته و توانایی طراحی و تحلیل داده داشتند، نبود توانمندی استراتژیک باعث انتخاب راه غلط در مارکتینگ و عدم سود زیاد آنها شده بود. در حالیکه اگر از نیروهای با توانمندی استراتژیک در ابتدای شروع پروژه استفاده شده بود، بعد از 5 سال فعالیت سود بسیار زیادی داشته و احتمالاً تبدیل به یکی از بهترین تیمها در حوزه کاری خودشان میشدند. در هر حالت برای شروع هر پروژهای، ضرورتاً باید از شیوه تفکر ناب و روشن نیروهای با توانمندی استراتژیک استفاده نمود.